Niet alleen hier in Nederland, maar overal ter wereld is men bekend met dit toch wel voor ons gevoel oudhollandse voedselproduct: de aardappel. Niet alleen onze stamppotten en de alom bekende patat en chips zijn veel gegeten eindproducten van de aardappel, maar ook vodka, behangplaksel en zelfs plastic wordt ervan gemaakt.
Maar wat is een aardappel nou eigenlijk precies?
In Nederland wordt de aardappel meestal niet gezien als groente, maar behoort hij tot de broden en granen. Dit is echter niet definitief: in vele landen wordt de aardappel wél gewoon als groente behandeld, en zelfs in Nederland zijn er meerdere mensen die de aardappel nog wel gewoon een groente vinden.
Waarom is dat zo? En in hoeverre maakt het uit waar je een aardappel onder classificeert? In dit artikel gaan we dieper in op het interessante fenomeen genaamd “aardappel” en waarom het op zo veel verschillende plekken verspreid over de hele wereld anders geclassificeerd en gebruikt wordt.
Wat is een aardappel?
“Wat is een aardappel?” is een vraag die je ironisch genoeg in slechts één zin zou kunnen uitleggen, maar daar tegenover ook pagina’s vol over kan schrijven. Dit heeft onder andere te maken met het feit dat he product zo wereldwijd bekend is, maar niet overal hetzelfde geconsumeerd wordt.
Laten we eerst even gaan kijken naar de wetenschap. Want wat is een aardappel nou precies biologisch gezien? Geen culinaire termen of gebruiken, geen schijven van vijf, maar puur en alleen volgens de taxonomie die we gebruiken voor alle organismen.
Knol van een nachtschade
Taxonomie houdt op zijn eenvoudigst gezegd in dat er een onderscheiding wordt gegeven aan soorten, waaraan vervolgens een naam aan overkoepelende groepen wordt verleend om zo de evolutionaire en familiare banden bij naam te kunnen indelen en linken.
Denk bijvoorbeeld aan een wolf en een leeuw, die allebei onder de classificaties zoogdieren én roofdieren vallen, maar respectievelijk weer in de andere groepen “hondachtigen” en “katachtigen” vallen.
Dit werkt net zo bij planten – de “plant” is het rijk waar aardappelen onder vallen. Aardappelen zijn taxonomisch solanaceae, oftewel “nachtschade”. Hierbij is het echter wel belangrijk om te weten dat de aardappel zelf, het gedeelte dat we eten, niet de bloem in kwestir is, maar de knollen van de plant.
Zou je alle knollen en bollen planten onder de groenten willen indelen, dan zou een aardappel dus een groente zijn.
Voedingsstoffen en koolhydraten
Hoe komt het dan dat wij hier in Nederland de aardappel niet als groente, maar als graan- en broodproducten rekenen? Dat heeft te maken met twee dingen: ten eerste met de voedingsstoffen die een aardappel biedt, en ten tweede de wijze waarop wij aardappels gebruiken in onze gerechten.
Aardappelen zitten vol met voedingsstoffen die groentes ook hebben, zoals vitamine B6, vitamine C en kalium. Echter, daarnaast biedt de aardappel ook eiwitten, vitamine B en koolhydraten, voedingsstoffen waar graanproducten en broden juist vol mee zitten.
Aardappels, vlees en groenten
De tweede reden is de manier waarop wij onze aardappelen consumeren. In vele landen op de wereld worden aardappelen namelijk gegeten als groeten of bijgerecht. Dit is in Nederlands altijd anders geweest.
Al eeuwenlang eten wij in Nederland aardappels als hoofdbestanddeel van onze maaltijden, namelijk de landelijk bekende “AVG”, oftewel “aardappels, vlees, groenten”.
Hier wordt de aardappel gegeten als bron van koolhydraten, een beetje zoals een brood of andere graanproducten in veel andere landen als een hoofdbestanddeel geldt. Dit is de reden dat we hier in Nederland de aardappel dus onder brood en graanproducten indelen.
Hoe kan je aardappels eten?
Nou dat je weet wat aardappels precies zijn en waarom ze in Nederland worden gebruikt als graan- en broodproducten, is het misschien nog de vraag hoe je de knollen kan bereiden. De meesten weten wel dat je ze natuurlijk kan koken, pureren of opbakken. Maar wat kan er nog meer?
Verschillende soorten
Ten eerste is het heel belangrijk om te weten wat voor verschillende soorten aardappelen er zoal zijn.
We gaan niet alle verschillende merken en smaken benoemen, maar naast dat je bijvoorbeeld kunt kiezen uit zoete aardappelen en aardappelen met eetbare schil, is er ook nog onderscheid te maken tussen aardappelen die op verschillende manieren te bereiden zijn.
Zo heb je vastkokende, vrij vastkokende, kruimige en zeer kruimige aardappelen. Hoe kruimiger, hoe makkelijker de aardappel te pureren is en hoe vastkokender, hoe beter je het kan gebruiken als je stevige pieper voor naast je vlees en groenten.
Bewaren en bewerken
Tot slot is het nog handig om bewust te worden van hoe met aardappels om te gaan. Verspilling van aardappel kan je bijvoorbeeld voorkomen door ze koel en donker te bewaren zodat ze langer goed blijven.
Ook kan je restanten aardappelen die je gekookt hebt, bewaren in de koelkast en ze de volgende dag weer opbakken.
Door dit te doen, kan je voorkomen dat de aardappel oneetbaar wordt. Wanneer aardappels bijvoorbeeld groene plekjes krijgt, houdt dat in dat de aardappels solanine bevatten, een stof die giftig is van aard. Met een koele, donkere plek om ze op te slaan, verklein je de kans dat dit proces plaatsvindt.
Nederlanders: de Aardappeleters
Hoewel onze cultuur niet gebouwd is op en om aardappelen heen, is er wel een onmisbare band tussen Nederland en aardappels. Al ver voor het wereldberoemde schilderij ‘De Aardappeleters’ van Van Gogh in 1885, was het product al de vaste kost bij ons avondmaal.
En na het lezen van deze tekst, snap je hopelijk ook een stuk beter waarom: naast onze geschiedenis met de aardappel, zijn aardappels ook nog eens erg gezond en bovendien enorm voedzaam, mits je ze goed bewerkt en bewaart.
Nederland is een aardappelland, en dat was het niet geweest als men niet nog steeds, na al die jaren, de aardappel als vaste toevoeging zou hebben van hun avondeten.
